Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza w naszym województwie jest tak zwana emisja niska, czyli pochodząca ze spalania paliw stałych. Stąd też przekroczenia norm notuje się głównie w sezonie grzewczym, kiedy smog „wisi” nisko nad zabudowaniami i wszyscy nim oddychamy. Ocieplając budynki, wymieniając piece i stosując paliwa wysokiej jakości dbamy więc o swoje zdrowie.

Z danych publikowanych przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska wynika, że przez ostatnie 10 lat (2012-2021) jakość powietrza na Dolnym Śląsku nieco się poprawiła. Jest to efekt realizacji wielu programów wymiany pieców, termomodernizacji budynków, a także cieplejszych zim. Problem jednak cały czas pozostaje aktualny. W powietrzu, którym oddychamy, unosi się wciąż za dużo pyłów zawieszonych (PM10) i benzo(a)pirenu. Jest to istotny problem środowiskowy, zdrowotny i klimatyczny. 

Znaczna część Dolnoślązaków oddycha zanieczyszczonym powietrzem

Benzo(a)piren to substancja powstająca w wyniku niepełnego spalania związków organicznych, w tym paliw stałych, drewna, odpadów, tworzyw sztucznych czy paliw samochodowych. Benzo(a)piren kumuluje się w organizmie, jest toksyczny i rakotwórczy. 

Kolejnym szkodliwym zanieczyszczeniem powietrza, jakie występuje na znacznej części województwa, są pyły zawieszone PM10, czyli niezwykle małe cząstki m.in. kurzu, popiołu, a także startych opon czy tarcz i klocków hamulcowych. Często osiadają na nich także inne substancje np. metale ciężkie. Za powstanie niemal połowy pyłów zawieszonych PM10 odpowiadamy my sami – ponieważ pochodzą one ze spalania niewłaściwych paliw. Bardzo łatwo przenikają do płuc i mogą być toksyczne. Powodują kaszel, trudności w oddychaniu i zaostrzenie alergii. 

– Samorząd Województwa Dolnośląskiego podejmuje szereg działań, które w efekcie poprawiają jakość powietrza w regionie. To wykorzystanie środków unijnych na  termomodernizacje budynków mieszkalnych, zakup niskoemisyjnych autobusów dla komunikacji miejskich czy nowoczesnych, ekologicznych pociągów elektrycznych. Naszym celem jest redukcja poziomu zanieczyszczeń powietrza w całym województwie, co pozytywnie wpłynie na jakość życia i zdrowie mieszkańców  – mówi Cezary Przybylski, Marszałek Województwa Dolnośląskiego.

Normy jakości powietrza wciąż są przekraczane

W 2021 r. wszystkie stacje pomiarowe w województwie dolnośląskim wykazywały wyższe stężenia pyłu zawieszonego, natomiast przekroczenie norm stwierdzono w Nowej Rudzie, Legnicy, Kłodzku i Środzie Śląskiej. Równocześnie odnotowano wielokrotny wzrost stężenia B(a)P. 

Niepokojące jest pojawianie się w miesiącach zimowych każdego roku epizodów bardzo wysokiego stężenia pyłów – powyżej 100 µg/m3, wymagającego informowania o zagrożeniu dla zdrowia ludzkiego. W samym 2021 r. poziom informowania zarejestrowano w wielu dolnośląskich miastach – w Dzierżoniowie, Jeleniej Górze, Kłodzku, Miliczu, Nowej Rudzie, Środzie Śląskiej, Szczawnie-Zdroju, Wałbrzychu oraz we Wrocławiu. 

W okresie ogrzewczym wielu Dolnoślązaków zmaga się na co dzień z problemem smogu. Fot. pixabay.com

Wojna w Ukrainie – a dostawy surowców

Wydarzenia po 24 lutego 2022r. odkrywają i wzmagają niebezpieczeństwo energetyczne związane z geograficznym kierunkiem przesyłu surowców energetycznych do Polski i tym samym na Dolny Śląsk. 

– Zaangażowanie podmiotów publicznych różnych szczebli w utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego staje się obok przeciwdziałania negatywnym zmianom klimatu równoległym strategicznym wyzwaniem polityki rozwoju regionalnego – mówi dr Maciej Zathey, dyrektor Instytutu Rozwoju Terytorialnego.

Niestabilna sytuacja geopolityczna wymusza działania na rzecz zmniejszenia zużycia energii. Jednym z rozwiązań jest gruntowna modernizacja budynków. Zwłaszcza w przypadku budynków o najsłabszych parametrach energetycznych termomodernizacja odgrywa znaczącą rolę w obniżaniu kosztów eksploatacyjnych, poprawie jakości powietrza i stanu zdrowia społeczeństwa, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz poprawie bezpieczeństwa energetycznego. 

Realne korzyści ekonomiczne wynikające z termomodernizacji budynku obrazują wyniki badania, przeprowadzonego przez Dolnośląską Agencję Energii i Środowiska, polegającego na porównaniu rocznych kosztów ciepła mieszkania przed i po termomodernizacji. Do badania wykorzystano nieocieplony budynek z wielkiej płyty. Modernizacja polegała na dociepleniu dachu i ścian oraz wymianie okien i instalacji grzewczej wewnętrznej (do standardu energetycznego wg WT2021). Okazało się, że koszty ciepła potrzebnego do ogrzania mieszkania zmniejszyły się ponad dwukrotnie przy wykorzystywaniu: ogrzewania z ciepłowni, węgla, gazu ziemnego i oleju opałowego. W przypadku energii elektrycznej zużytej do zasilenia powietrznej lub gruntowej pompy ciepła oszczędność jest natomiast jeszcze wyższa i wynosi nawet 90 procent.

Wciąż można wnioskować o środki na modernizację oraz wymianę kopciuchów

Sztandarowym programem, skierowanym do mieszkańców domów jednorodzinnych, jest rządowy program Czyste Powietrze, obsługiwany przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej w całej Polsce. Planuje się rozszerzenie beneficjentów programu również o właścicieli budynków wielorodzinnych. Środki na wymianę źródła ogrzewania i ciepłej wody użytkowej gwarantują swoim mieszkańcom również poszczególne samorządy gminne. O szczegóły należy pytać pracowników urzędu gminy. 

W trwającym okresie finansowania (lata 2021-2027) na podejmowanie i wdrażanie działań związanych z obniżeniem zużycia energii, wpływem na środowisko i relatywnie mniejszymi kosztami utrzymania obiektów zagwarantowane są także środki unijne w ramach Funduszów Europejskich dla Dolnego Śląska. Samorząd Województwa Dolnośląskiego jako gospodarz regionu uznaje konieczność wspierania działań w obszarze bezpieczeństwa energetycznego dla zapewnienia właściwego długofalowego rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Ocenia się, że tylko systematyczna zmiana struktury paliwowej z wysokoemisyjnej na niskoemisyjną będzie prowadzić do obniżenia cen energii i ciepła dla odbiorców.

– Rosnące ceny energii w szczególności gazu i węgla oraz postępująca inflacja często wstrzymują decyzje o wymianie źródła ciepła na mniej emisyjne. Wynika to ze zrozumiałych obaw o koszty ponoszone w przyszłości przez poszczególne gospodarstwa domowe. Jednak inwestycja w efektywność energetyczną naszych lokali mieszkalnych i domów poprzez termomodernizację będzie zawsze opłacalna ponieważ zmniejszy zużycie paliw, a przez to wpłynie na mniejszą emisję zanieczyszczeń i pozwoli zaoszczędzić środki na bieżące wydatki energetyczne – dodaje dr Maciej Zathey. 

Warto przypomnieć, że w mocy pozostają, przyjęte 30 listopada 2017 r. przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego, uchwały antysmogowe, które wprowadzają ograniczenia i zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Obowiązują trzy dokumenty: dla Gminy Wrocław, dolnośląskich uzdrowisk oraz pozostałej części województwa. Z ich treścią można się zapoznać między innymi na stronie internetowej Instytutu Rozwoju Terytorialnego.